Bạn có phải là một người yêu thích văn chương không?
Mùa hè, năm lên 11, tôi được dịp ngồi trong 1 chiếc xe con con chạy dọc khắp miền Tây Nguyên ra Hà Nội. Chẳng hiểu vu vơ thế nào mà cũng viết đc một bài thơ 5 chữ mang tên “Trên đường ra Hà Nội”, và đó là bài thơ đầu tiên và cuối cùng đến tận bây giờ. Đương nhiên thì chẳng thể nào nhớ được nội dung của bài thơ ấy.
Trong suốt thời gian đi học, một trong sở thích của bản thân là ngồi đọc hết những tác phẩm trong sách giáo khoa. Cải cảm thụ văn chương ngày ấy nó ngây ngô lắm. Năm lớp 2, lúc cô giáo cho cả lớp đọc bài thơ Gọi bạn, chẳng hiểu sao nước mắt cứ tuôn trào không ngừng, trong đầu cứ trách vì sao thiên nhiên khắc nghiệt quá, để Bê Vàng và Dê Trắng lạc mất nhau. Thì cảm thụ tác phẩm nó là thế, mình đọc xong, thấy cảm động mà mình bộc lộ cảm xúc ra.
Thế nhưng, trên hành trình tôi lớn, cái cảm thụ văn học chẳng thể ngây ngô như thế. Mọi thứ đều bị ép vào một cái khuôn khổ. Nhà tôi chẳng có mèo những vẫn phải viết văn tả con mèo nhà em, và nếu có tả mèo thì phải theo đúng như hướng dẫn của cô giáo dạy văn từ tả cái gì cho đến thứ tụ tả. Đầu óc của một đứa trẻ lên mười thì làm sao phân biệt được tốt xấu, tôi vô định chạy theo thứ văn chương mơ hồ. Đọc một tác phẩm xong, tôi chẳng còn suy nghĩ đc gì thêm, chỉ biết chép theo văn mẫu. Đến tiết kiểm tra văn thì ráng viết cho thật dài, thế nhưng con điểm chẳng bao giờ lết được đến đầu tám. Cảm thụ văn chương đơn giản viết được đúng ý của giáo viên, còn ý của giáo viên là gì tôi chưa bao giờ biết.
Sau khi tốt nghiệp cấp 3, tôi ít khi nào đụng thêm các tác phẩm văn học nữa, thế nhưng tôi lại được sống nhiều hơn. Cuộc đời cho tôi đi qua nhiều vùng đất mới, cũng cho tôi gặp nhiều người, cho tôi trải qua rất rất nhiều cung bậc cảm xúc. Có chăng đến bây giờ nhìn lại mới hiểu được sự ngông cuồng của Dế Mèn ngày mình còn trẻ, cái sự bất lực của Chí Phèo lúc Thị Nở chối bỏ mình mà phải quay ra tiêu diệt Bá Kiến, cái khao khát của Mị thoát khỏi xiềng xích phong kiến để được đi chơi ngày xuân. Và tự nhiên, tôi đi tìm đọc lại những áng văn xưa cũ, cảm thụ nó không đến từ những gì mà thầy cô đọc cho chúng ta chép, cảm thụ nó đến từ những tiếng gọi trong trái tim, nó gắn kết con người nay với con người xưa qua những dòng chữ. Ta lại tìm thấy rất nhiều bản thể của ta trong những nhân vật chị có trên trang sách.
Từ chỗ đọc rồi cảm thụ tôi dần bước đến chỗ sống, cảm thụ và bày tỏ chúng.
Và cứ thế, trong những năm tháng đi tìm bản ngã của mình, tôi lại mân mê từng con chữ. Thành thật thì cũng nhớ là mình bắt đầu như thế nào, đến lúc nhận ra sự yêu thích của bản thân với nghề viết thì cũng gõ được ngót nghét chục bài viết trên facebook cá nhân rồi. Hành trình viết văn của tôi gắn với cuộc đấu tranh nội tâm trong chính mình: nhận ra những góc nhìn mới trong mình, rồi tự chối bỏ chúng, rồi lại chấp nhận. Bởi thế nên cứ viết xong bài nào là một thời gian sau tôi lại ẩn đi vì thấy quan điểm mình viết lúc đó không còn phù hợp với con người hiện tại của mình.
Vậy thì quan điểm nào là đúng? Đâu mới là chân lý của nghề viết?
Ngày tôi đi học Thạc sỹ ở một trường nghiên cứu, nơi đây chẳng phải cảm thụ bất kỳ điều gì, nhưng phải học cách viết để tìm ra và chứng minh sự thật. Tôi choáng hợp với sự đồ sộ của tri thức khoa học, cũng thấy ngưỡng một những con người đang làm khoa học. Thế nên, tôi cũng coi thường chữ nghĩa văn chương.
“Văn chương chẳng có giá trị gì trong cuộc đời của mình.”
Vì sao ư? Vì những tiến bộ của xã hội nó đến từ nhà vật lý, hóa học chứ đâu có đến từ một ông nhà văn nào. Đấy là chưa kể những lắng lo về cơm áo gạo tiền, những trăn trở làm sao kiếm được nhiều tiền hơn làm tôi nhìn cuộc đời không còn văn vẻ được nữa. Tôi đi tìm chính mình trong những quyển sách về lý luận, toán học hay lập trình. Trong thâm tâm lúc đó tôi có suy nghĩ những thứ về tiểu thuyết, phim ảnh chỉ có giá trị vuốt ve tinh thần của con người mà thôi. Thế là mình cũng bỏ chuyện viết lách một thời gian khá dài.
Rồi đến một ngày, lúc mình đang căng thẳng về những dòng code thì mới chọn bừa một bộ phim tên là “Xa ngoài kia nơi tôm cá hát.” Chuyện kể về một cô bé Kya bị cả gia đình bỏ rơi từ lúc bé và phải học cách sống một mình nơi hoang dã. Mãi sau khi lớn lên có mới được bạn trai là Tate dạy chữ viết.
“Em không ngờ chữ viết có thể diễn đạt được nhiều như vậy.”
Tôi không bao giờ nghĩ ngôn từ lại diệu kỳ đến như vậy. Đến khi tìm hiểu lại quyển truyện tuổi thơ Harry Potter và cách được cô Lý Lan chuyển ngữ, tôi lại vỡ òa trước sự phong phú và uyển chuyển của Tiếng Việt. Tôi từ từ mở lại những trang sách cũ, những tác phẩm ngày xưa được giảng dạy trên ghế nhà trường. Nào là Chí Phéo, Tôi đi học, Dề Mèn phiêu lưu ký … Lần đầu tiên, tôi ngồi lụi cụi triết tự tiếng Việt, cứ thấy một từ nào hay là tôi đi tìm hiểu nguồn gốc của các từ:
- Vì sao gọi là “ăn sổi ở thì”
- Nhất đán có nghĩa là gì
- Vì sao cô Ý Lan lại dịch Trường Sinh Linh Giá
- Vì sao nước Mỹ được gọi là nước Mỹ
Ngôn từ vốn dĩ nó đẹp như thế …
Trưởng thành thật kỳ diệu, nó khiến ta chối bỏ những những gì bồi đắp lên con người, khiến ta vụn tan thành từng mảnh nhỏ, rồi bằng một cách thần kỳ, trưởng thành giúp ta sắp xếp lại mọi thứ. Ta lại yêu những gì ta đã từng, đang là và sẽ trở thành. Mình quay lại viết lách sau một thời gian bỏ bê.
Tôi vẫn không dám nhận mình là một nhà văn hay gì cả, chỉ là một người đang viết những gì mình học, mình thấy và mình nghe.
Ngày 08/10/2025
Moonie
